Kết quả của thí nghiệm tâm lý của Harry Harlow đã thay đổi cách chúng ta nhìn nhận về nhu cầu cảm xúc và sự phát triển của trẻ em. Harry Harlow đã chỉ ra rằng sự tiếp xúc và chăm sóc cảm xúc có vai trò quan trọng hơn cả việc đáp ứng các nhu cầu vật chất như thức ăn.
Sự nuôi dưỡng thực sự của trẻ em không phải là cho nhiều tiền nhất hay thức ăn ngon nhất, mà là cho con nhiều sự đồng hành nhất.
Lý Thuyết Tâm Lý Của John B. Watson Vào Những Năm 1930 và 1940
Vào những năm 1930 và 1940, John B. Watson, nhà sáng lập tâm lý học hành vi, đã đưa ra một lý thuyết gây tranh cãi về sự gắn kết giữa mẹ và con. Theo Watson, “nhu cầu yêu thương của trẻ xuất phát từ nhu cầu ăn uống“, và việc thỏa mãn nhu cầu này sẽ dẫn đến sự phát triển tình cảm của trẻ. Ông tin rằng cha mẹ không nên thể hiện quá nhiều tình cảm, như ôm hôn hay để trẻ ngồi vào lòng, vì điều đó sẽ tạo ra sự phụ thuộc, khiến trẻ khó tự lập khi trưởng thành. ( Nguồn: Encyclopedia Britannica )
Trong cuốn sách nổi tiếng “Chăm sóc tâm lý cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ”, Trong cuốn sách của mình, ông ủng hộ một hệ thống nuôi dạy trẻ thay đổi hành vi: “Huấn luyện và uốn nắn trẻ như một cái máy: Đối xử với trẻ như người lớn, cố gắng không ôm hôn trẻ, không để trẻ ngồi vào lòng mẹ, không dễ dàng làm hài lòng trẻ, không bao giờ để trẻ khó , kẻo chúng sinh thói xấu ỷ lại cha mẹ…”. Bộ lý thuyết này trở nên phổ biến khắp nước Mỹ vào những năm 1930 và 1940, sau đó ảnh hưởng đến nhiều nước phương Tây. ( Nguồn: Encyclopedia Britannica )
Liệu lý thuyết này có thực sự hiệu quả? Bốn mươi năm sau, một nhà tâm lý học khác đặt câu hỏi và đưa ra câu trả lời. Đó chính là thí nghiệm tâm lý của Harry Harlow.
Thí Nghiệm Mang Thai Hộ của Harry Harlow: Khám Phá Về Tình Mẫu Tử
Trong thí nghiệm tâm lý của Harry Harlow, ông đã thực hiện một loạt thí nghiệm trên loài khỉ Rhesus để tìm hiểu bản chất của tình mẫu tử. Harlow chọn khỉ Rhesus vì loài này có đến 94% sự tương đồng về gen với con người, khiến phản ứng của chúng đối với các kích thích bên ngoài có nhiều điểm tương tự với phản ứng của con người.
Trong thí nghiệm đầu tiên về “mang thai hộ“, Harlow tách những con khỉ non ra khỏi mẹ chúng ngay từ khi mới sinh và thay thế bằng hai con khỉ giả: một con làm từ dây thép với bình bú sữa gắn ở ngực, và con còn lại được bọc bằng vải nỉ mềm mại nhưng không cung cấp sữa. Thí nghiệm tâm lý của Harry Harlow nhằm kiểm chứng lý thuyết truyền thống của Watson, cho rằng nhu cầu yêu thương của trẻ sơ sinh bắt nguồn từ nhu cầu ăn uống, và nếu nhu cầu ăn uống được thỏa mãn, nhu cầu yêu thương cũng sẽ được đáp ứng.
Tuy nhiên, kết quả thí nghiệm tâm lý của Harry Harlow lại trái ngược với lý thuyết này. Các con khỉ con, thay vì bám vào “mẹ sắt” để nhận sữa, lại dành phần lớn thời gian ôm ấp “mẹ vải nỉ” không có sữa. Chúng chỉ tìm đến “mẹ sắt” khi cảm thấy đói, và ngay khi no, chúng lập tức quay lại với “mẹ vải nỉ”. Điều này cho thấy sự thoải mái về xúc giác và cảm giác an toàn quan trọng hơn nhiều so với việc thỏa mãn cơn đói. ( Nguồn: Verywell Mind )
Harlow còn thử nghiệm thêm bằng cách cho những con khỉ con đối mặt với các đồ chơi kỳ dị như nhện to hoặc gấu biết đánh trống. Khi sợ hãi, các con khỉ ngay lập tức chạy đến ôm “mẹ vải nỉ” để trấn an, và chỉ bình tĩnh lại khi nằm trong vòng tay của mẹ. Ngay cả khi “mẹ vải nỉ” bị chuyển sang một phòng khác, khỉ con vẫn không chạy đến “mẹ sắt” mà chỉ lo lắng nhìn về phía “mẹ vải nỉ” thậm chí run rẩy và tự co ro lại.
Qua những thí nghiệm tâm lý của Harry Harlow, ông đã rút ra một kết luận quan trọng: Tình yêu đến từ sự tiếp xúc, không phải từ thức ăn. Sự thoải mái về xúc giác chính là yếu tố cốt lõi của tình mẫu tử. Harlow khẳng định rằng chỉ việc đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng là không đủ để phát triển tình cảm giữa mẹ và con. Điều này đã chứng minh rằng sự chăm sóc qua xúc giác, ôm ấp, chạm vào và thân mật mới là điều cần thiết cho sự phát triển tinh thần lành mạnh của trẻ. ( Nguồn: Harlow’s Monkey Experiments )
Các cha mẹ, vì vậy, không nên chỉ dừng lại ở việc cung cấp đủ dinh dưỡng cho con mà còn cần tạo ra những tương tác về xúc giác, thị giác và thính giác để con cảm nhận được sự hiện diện của cha mẹ, từ đó phát triển trí tuệ và tâm lý một cách toàn diện. Như Harlow từng nói: “Chỉ với sữa, con người sẽ không bao giờ trường thọ”.
Thí Nghiệm Nhân Giống của Harlow: Tác Động Đáng Sợ Của Việc Thiếu Tình Mẫu Tử
Thí nghiệm tâm lý của Harry Harlow không chỉ nổi tiếng về tình mẫu tử mà còn gây chấn động với các nghiên cứu về việc nhân giống trên khỉ Rhesus bị cách ly xã hội. Những con khỉ được nuôi bởi “mẹ vải nỉ” thay vì mẹ thật đã phát triển một loạt vấn đề về hành vi khi chúng trưởng thành. Khi Harlow đưa chúng trở lại đàn khỉ bình thường, các con khỉ này không thể hòa nhập và thể hiện các triệu chứng giống như tự kỷ, trầm cảm, tự làm hại bản thân, và có hành vi hung hăng đối với môi trường xung quanh ( Nguồn: psychologyfanatic.com )
Những con khỉ đực mất hoàn toàn khả năng giao phối, và khỉ cái không có ý muốn sinh sản. Harlow phải phát minh ra một “giá đỡ” để cố định khỉ cái, dẫn đến việc thụ thai của 20 con khỉ cái. Tuy nhiên, kết quả thật đáng sợ: sau khi sinh con, nhiều khỉ mẹ đã bỏ mặc, ngược đãi hoặc thậm chí giết chết con mình. Chỉ có một con khỉ mẹ cho con bú, nhưng một cách vụng về và thiếu sự chăm sóc đúng mức.
Kết luận từ thí nghiệm tâm lý của Harry Harlow cho thấy rằng, mặc dù các con khỉ đã có được sự tiếp xúc về thể chất, chúng lại mất đi khả năng tạo dựng các mối quan hệ xã hội bình thường, đặc biệt là trong việc chăm sóc con cái. Thí nghiệm tâm lý của Harry Harlow đã nhấn mạnh rằng tình cảm và sự chăm sóc từ mẹ thật không chỉ quan trọng trong việc thỏa mãn nhu cầu sinh lý, mà còn là yếu tố quyết định trong phát triển tình cảm và xã hội.
Thí Nghiệm Lắc Lư: Tầm Quan Trọng của Vận Động và Chơi Đùa trong Tình Mẫu Tử
Thí nghiệm tâm lý của Harry Harlow cũng đã khám phá vai trò của vận động trong sự phát triển của khỉ Rhesus. Ông tạo ra một phiên bản mới của “mẹ vải nỉ” có khả năng đung đưa và di chuyển, nhằm xem liệu sự vận động này có ảnh hưởng đến hành vi và phát triển của những con khỉ con hay không. Những con khỉ này được nuôi bởi “mẹ vải nỉ” và được phép chơi với các con khỉ thật trong 30 phút mỗi ngày.
Kết quả thí nghiệm cho thấy những con khỉ được nuôi theo cách này phát triển bình thường khi trưởng thành, chứng minh rằng vận động và chơi đùa là những yếu tố quan trọng cho sự phát triển toàn diện. Harlow từ đó kết luận rằng: chỉ việc cho ăn và ôm ấp là chưa đủ; trẻ em cần phải được vận động và vui chơi đầy đủ để đảm bảo sự phát triển lành mạnh của các hệ thống cảm giác, chuyển động và cảm xúc. ( Nguồn: PsychClassics )
Tại hội nghị của Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ năm 1958, Harlow đã trình bày một bài phát biểu quan trọng có tên “Bản chất của tình mẫu tử,” trong đó ông nhấn mạnh ba biến số của tình yêu: đụng chạm, chuyển động và chơi đùa. Ông cho rằng những đứa trẻ nhận được sự chăm sóc cẩn thận và những phản ứng tình cảm kịp thời sẽ dễ rời vòng tay mẹ để tự khám phá và phát triển tính tự lập.
Ngoài ra, Harlow còn nhận thấy rằng, nếu những con khỉ con bị tách khỏi mẹ quá 90 ngày sau khi sinh, chúng sẽ không bao giờ phát triển bình thường, dù sau đó có được tiếp xúc với mẹ hay các bạn tình khác. Thời kỳ quan trọng này tương đương với 6 tháng đầu đời của con người, một giai đoạn không thể bỏ lỡ trong việc hình thành tình cảm mẫu tử ( Nguồn: Oxford Academic ).
Kiểm Chứng Về Thí Nghiệm Tâm Lý Của Harlow: Sự Thật Về Tầm Quan Trọng Của Tình Cảm
Thí nghiệm tâm lý của Harry Harlow về khỉ Rhesus không chỉ tạo nên một bước ngoặt trong ngành tâm lý học, mà còn được kiểm chứng thông qua các trường hợp thực tế, điển hình là các trại trẻ mồ côi trong Thế chiến II. Trong khi trẻ em tại các trại trẻ được cung cấp đầy đủ thức ăn và quần áo, nhiều em vẫn tử vong vì nguyên nhân mà các bác sĩ khi đó nghi ngờ là nhiễm trùng hoặc vi khuẩn.
Chính phủ đã áp dụng quy định nghiêm ngặt, yêu cầu các nữ tu chăm sóc không được tiếp xúc quá gần với các em, nhưng tình trạng tử vong vẫn không cải thiện. ( Nguồn: PsychClassics ).
Tuy nhiên, một trại trẻ mồ côi đặc biệt có tỷ lệ tử vong thấp đáng ngạc nhiên. Sau một cuộc điều tra, người ta phát hiện rằng một nữ tu đã vi phạm quy định và mỗi đêm khi trực, cô đều bế và nhẹ nhàng vuốt ve các em bé. Điều này cho thấy rằng chính sự tiếp xúc, sự ôm ấp và chăm sóc thể chất mới là “liều thuốc” thực sự, mang lại sức khỏe và sự sống sót cho trẻ. ( Nguồn: Applied Human )
Câu chuyện của nhà tâm lý học John B. Watson, người nổi tiếng với quan điểm “không quá gần gũi” với con cái, đã minh chứng rõ ràng hơn về tác động tiêu cực của việc thiếu tình cảm. Watson, với triết lý hành vi của mình, áp dụng phương pháp “không ôm ấp, không thỏa mãn nhu cầu của trẻ” lên chính các con của mình. Kết quả là bi kịch xảy ra trong gia đình ông: ba người con của ông đều bị trầm cảm nặng, con trai cả tự tử, con gái thứ hai cũng cố tự tử nhiều lần, và người con trai còn lại thì không nhà cửa, sống nhờ vào quỹ từ thiện.
Mặc dù thí nghiệm tâm lý của Harry Harlow đã bị chỉ trích vì tính chất tàn nhẫn, nhưng không thể phủ nhận rằng nó đã mang lại những phát hiện quan trọng làm thay đổi cách nuôi dạy trẻ tại Mỹ. Thí nghiệm tâm lý của Harlow với khỉ Rhesus sau đó đã được ca ngợi là “một trong những thí nghiệm tâm lý vĩ đại nhất của thế kỷ 20”.
Bản Chất Của Tình Mẫu Tử: Vai Trò của Đụng Chạm, Chuyển Động và Chơi Đùa
Thí nghiệm tâm lý của Harry Harlow đã chỉ ra rằng tình mẫu tử không chỉ đơn thuần là việc cung cấp dinh dưỡng, mà còn phụ thuộc vào ba yếu tố cốt lõi: đụng chạm, chuyển động và chơi đùa. Những yếu tố này đã được chứng minh là cần thiết để đảm bảo sự phát triển lành mạnh về tinh thần và cảm xúc của trẻ.
- Đụng chạm: Sự chăm sóc cẩn thận, những cái ôm nhẹ nhàng và các phản ứng kịp thời giúp trẻ cảm thấy an toàn và xây dựng mối quan hệ tình cảm bền vững với cha mẹ. Việc ôm ấp không chỉ mang lại cảm giác an toàn, mà còn thúc đẩy sự phát triển não bộ và cảm xúc của trẻ.
- Chuyển động: Những hành động như lắc nhẹ và tương tác thường xuyên với trẻ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển hệ thống thần kinh cảm giác và khả năng thăng bằng của não bộ. Điều này giúp trẻ phát triển cảm giác an toàn, đồng thời thúc đẩy khả năng tự lập và khám phá.
- Chơi đùa: Thường xuyên chơi đùa với trẻ không chỉ tạo cơ hội để trẻ phát triển kỹ năng xã hội mà còn giúp trẻ xây dựng sự tự tin và khả năng giải quyết các tình huống trong môi trường xã hội. Việc thiếu chơi đùa và giao tiếp xã hội từ sớm có thể dẫn đến các vấn đề về tâm lý như tự ti, trầm cảm và thậm chí tự kỷ.
Mặc dù nguyên nhân của bệnh trầm cảm rất phức tạp, một trong những yếu tố chính có thể bắt nguồn từ sự thiếu hụt tương tác trong thời thơ ấu. Theo số liệu của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Trung Quốc, tỷ lệ người mắc các rối loạn tâm thần, bao gồm trầm cảm, đã gia tăng đáng kể, với nhiều trường hợp liên quan đến thiếu sự quan tâm trong thời kỳ sơ sinh. Thí nghiệm tâm lý của Harry Harlow đã 1 phần chứng minh được các lý do gây trầm cảm này. ( Nguồn: Psychology Fanatic )
Giai đoạn “trứng nước” chính là thời điểm quan trọng nhất trong quá trình phát triển của trẻ. Đây là vạch xuất phát thật sự, nơi mà sự đồng hành, tình cảm và sự chăm sóc tinh thần đóng vai trò quyết định trong việc hình thành tính cách và kỹ năng xã hội của trẻ, hơn cả việc đầu tư vào vật chất ( Nguồn: UO Pages ).
